Diagnostyka jest w dzisiejszej dobie integralną częścią postępowania lekarskiego.
Lekarz zbierając informacje o chorobie może posłużyć się badaniem somatycznym (oglądanie pacjenta, opukanie, uciskanie jamy brzusznej) osłuchiwaniem serca i płuc, czasami osłuchiwaniem brzucha, może zlecić badania laboratoryjne krwi, moczu, stolca lub odpowiednich wymazów, może też zlecić wykonanie badań elektrokardiograficznych, elektromiograficznych, spirometrycznych, lub obrazowych np. USG.
Badanie somatyczne
Badanie somatyczne dla doświadczonego lekarza jest podstawowym źródłem informacji w procesie diagnostyki. Prawidłowo przeprowadzony wywiad oraz badanie somatyczne pozwala w znacznym procencie postawić prawidłowo rozpoznanie i wdrożyć leczenie. Lekarz ogląda bezpośrednio skórę (zabarwienie, znamiona, wysypki), czasami ocenia nieprawidłowości pod skórą (przepukliny, torbiele, guzy).
Często lekarz musi dotknąć brzucha, nacisnąć go lub opukać. Sprawdza również określone odruchy.
W przypadku diagnostyki serca, oskrzeli, płuc, lekarz osłuchuje okolice serca lub płuc stetoskopem. Wynika z tego logiczna konieczność rozebrania pacjenta. Niedopuszczalne jest badanie pacjenta przez koszulę lub ubranie – wynika to ze złego przewodzenia dźwięku pośrednio ze skóry do stetoskopu. Często pacjenci krępują się rozebrać w gabinecie, niemniej od tego zależy prawidłowe postawienie diagnozy. Czasami pacjent opowiada o objawach gorączki, bólu brzucha, ‘zapominając’ dodać informacji o bólu okolicy jąder i ich obrzęku – co może spowodować pominięcie badania w kierunku nowotworu jądra.
Badania EKG, USG
Najpopularniejsze jak dotąd jest badanie EKG pokazujące elektryczną czynność serca.
Często stosowane są również do badania oftalmoskopy – celem obejrzenia dna oka, otoskopy do oceny błony bębenkowej ucha.
Ocena wydolności płuc i oskrzeli dokonywana jest spirometrem.
Bardzo pomocnym urządzeniem w ostatnich czasach stało się USG. Ultrasonografy są obecnie dostępne i często używane przez lekarzy. Można bezpośrednio obejrzeć rozwój płodu, ocenić struktury mózgu przez badanie przezciemiączkowe niemowląt, bioderka u dziecka, zobaczyć struktury jamy brzusznej, przepukliny, guzy, torbiele, sprawdzić układy endokrynne (jajniki, tarczyca, jądra), wykryć niektóre nowotwory piersi.
Badania laboratoryjne
Badania laboratoryjne są najczęściej stosowanymi badaniami dodatkowymi. Dotyczą one analizy parametrów krwi, moczu, czasami stolca, wydzielin i wydalin. Badania krwi praktycznie pozwalają nam określić wszystkie rodzaje schorzeń począwszy od niewielkiego stopnia niedokrwistości, poprzez niedobory mikroelementów, gorszej funkcji narządów, zawałów, uszkodzeń, utraty krwi, infekcji, białaczek i ich typów, nowotworów i stopnia ich zaawansowania, alergii, miażdżycy (cholesterol), chorób metabolicznych, układu endokrynnego, kończąc na badaniach genetycznych rzadkich schorzeń.
Badanie moczu może określić nam schorzenia nerek, cukrzycę, uszkodzenia wątroby, zakażenia, kamice.
Badanie stolca mówi nam o pasożytach obecnych w jelicie, bakteriach typu salmonella, shigella, nadmiernym rozwoju grzyba (candida) w układzie pokarmowym.
Bardzo wartościowymi badaniami są wymazy. Polegają one na pobraniu szpatułką lub ezą określonej wydzieliny lub zmiany powierzchniowej, wyhodowaniu w laboratorium szczepów bakterii i określeniu ich wrażliwości na leki a następnie podaniu tych leków w sposób celowany pacjentowi. Wadą tego postępowania jest czas oczekiwania na wzrost bakterii – od 2-3- dni do 6-8 tygodni (prątki gruźlicy). Z wymazu możemy również wyhodować określone wirusy i grzyby.